មានរូបមានទុក្ខ មនុស្សគ្រប់គ្នាសុទ្ធតែត្រូវជួបប្រទះ មិនអាចគេចវេសបានឡើយ តួយ៉ាងដូចសេចក្ដីទុក្ខទាំង ៣ ប្រភេទនេះ ដែលយើងត្រូវតែឆ្លងកាត់។ នៅពេលដែលយើងបានជួប វានឹងបង្រៀនឱ្យយើងបានដឹង និងយល់អំពីជីវិតនេះរឹតតែច្បាស់។

១. សេចក្ដីទុក្ខពីធម្មជាតិ ៖ ទុក្ខធម្មជាតិដូចជា ឃ្លានពេក ឆ្អែតពេក ក្តៅពេក ត្រជាក់ពេក… គឺជារបស់ដែលមនុស្សគ្រប់រូបកើតក្នុងលោកនេះ តាំងពីព្រះពុទ្ធ ដល់សត្វតិរច្ឆាន ត្រូវតែមាន។ ការរងទុក្ខនេះមានតម្លៃខ្លាំងណាស់ ដែលជាអំណោយពីធម្មជាតិដល់មនុស្សម្នាក់ៗ។ បើគ្មានការរងទុក្ខនេះទេ មនុស្សម្នាក់ក្លាយជាថ្ម (ដោយគ្មានអារម្មណ៍ក្តៅ ឬត្រជាក់…)។ ការរងទុក្ខនេះគឺជាធម្មជាតិ និងចាំបាច់ ដោយសារសភាវគតិនៃការរស់រានមានជីវិត ជួយយើងឱ្យដឹងយ៉ាងច្បាស់ពីកម្រិតគ្រោះថ្នាក់ដល់ជីវិតដើម្បីចៀសវាង។ ការដឹងពីរបៀបរស់នៅមានន័យថា យើងស្គាល់តម្លៃនៃសេចក្តីទុក្ខនៅក្នុងជីវិត។

២. ផ្លែល្វីង ៖ តាមការប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ "ទុក្ខនេះជាផលនៃហេតុអកុសលក្នុងអតីតកាល"។ ទុក្ខនេះតំណាងឱ្យច្បាប់នៃហេតុ និងផល ជួយមនុស្សឱ្យឃើញកម្មផលខុសដែលខ្លួនបានបង្កើតក្នុងអតីតកាល ទើបអាចកែប្រែការយល់ឃើញ និងកិរិយាបាន។ ទុក្ខមានតម្លៃអប់រំខ្លាំងណាស់ ជួយមនុស្សឱ្យឈានទៅរកការយល់ដឹង និងរំដោះគ្រោះ។ បើគ្មានទុក្ខទេ គ្មានអ្នកណាដឹងថាគេខុសប៉ុណ្ណាទេ។

៣. ទុក្ខនិម្មិត ៖ ទុក្ខនេះត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយការបំភ័ន្តតែប៉ុណ្ណោះ វាមិនមែនជាការពិតទេ។ នេះជាសេចក្តីពិតនៃទុក្ខ ដែលព្រះពុទ្ធទ្រង់ត្រាស់ទុកក្នុងអរិយសច្ច៤។ ទុក្ខនេះច្រើនជាងទុក្ខទាំងពីរប្រភេទខាងលើនេះ ទើបហៅថាសច្ចៈនៃទុក្ខ។ ទុក្ខនេះអាចរលត់ទៅ ឬរលត់ទាំងស្រុង កាលណាមិនមានសេចក្តីលោភ សេចក្តីក្រោធ ឬសេចក្តីវង្វេង។ ការច្រលំការពិតនៃទុក្ខជាមួយនឹងទុក្ខធម្មជាតិ និងលទ្ធផលនៃទុក្ខ មិនត្រឹមត្រូវទេ។

ទុក្ខដែលកើតឡើងដោយតណ្ហា អត្ថិភាព និងការមិនកើត បង្កើតទុក្ខនៃទុក្ខ ទុក្ខនៃការប្រែប្រួល និងទុក្ខនៃការប្រព្រឹត្តតាមពិតនៃទុក្ខ។ ទុក្ខទាំង ៣ ប្រភេទនេះ តាមសច្ចៈនៃទុក្ខទាំងអស់កើតឡើងដោយការបំភ័ន្ត ដូច្នេះហើយទើបគេហៅថាទុក្ខដោយអវិជ្ជា។ ទោះបីជាពួកគេត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយការបំភ័ន្តក៏ដោយ នៅពេលដែលពួកគេបានបង្កើតលទ្ធផលពួកគេក្លាយជាទុក្ខពិតប្រាកដ៕